Karadeniz Araştırmaları

Öz

Edebî münazara, yeryüzündeki pek çok edebî gelenekte olduğu gibi, Türk edebiyatında da yaygın ve popüler olan bir türdür. Bu türün Türk edebiyatındaki en özgün ve en dikkat çekici örnekleri afyon, berş, esrar, boza, şarap, arak, kahve gibi keyif verici maddelerin teşhis ve intak sanatları yardımıyla birbirlerine karşı üstünlüklerini iddia ve ispat etmeye çalıştıkları mükeyyifat münazaralarıdır. Bu yazı, konu ile ilgili kaynaklarda bahsi geçen ama bugüne kadar üzerinde müstakil bir çalışma yapılmamış olan Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele adlı mükeyyifat münazarasını ele almaktadır. Taksim Atatürk Kitaplığı’ndaki 182 varaklık bir hikâye mecmuasının 35b-49a varakları arasında yer alan ve manzum-mensur karışık olarak kaleme alınmış olan Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele; afyon, berş, esrar, boza, tütün, şarap, cezve (kor ateş), müselles, bal likörü, elma likörü, mukim, maddetü’l-ferah, arak ve kahveden oluşan on dört keyif verici madde ile var olan mükeyyifat münazaraları içinde keyif verici madde kadrosu en geniş olanıdır. Eser ayrıca kahve ile bade arasındaki üstünlük mücadelesinin bir sonuca bağlanmamasından dolayı diğer mükeyyifat münazaralarının aksine sonuçsuz münazara (inconclusive debate)lar sınıfında yer alır. Bu yazıda nevi şahsına münhasır özellikleri nedeniyle diğer mükeyyifat münazaraları arasında temayüz eden Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele adlı mükeyyifat münazarası ele alınmıştır.