Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Türk-Amerikan İlişkilerinde 8 Büyük Kriz

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 63 - 84, 26.12.2020

Ozan Örmeci

Öz

Bir dönem örnek bir müttefiklik ilişkisi olarak gösterilen Türk-Amerikan ittifakı, 1960’lardan bugüne birçok krizle yüzleşmek zorunda kalmıştır. Krizler, farklı sebeplerden kaynaklanmasına karşın, her ikiye ülkeye de zarar vermiş ve müttefiklik ilişkilerini zora sokmuştur. Bu çalışmada, Türk-Amerikan ilişkilerinde yaşanan 8 büyük siyasal kriz analiz edilerek, krize neden olan durumlar incelenecektir. Bu doğrultuda, makalede, U-2 Krizi, Johnson Mektubu, haşhaş sorunu, 1 Mart 2003 tezkeresi, çuval olayı, Rahip Brunson krizi, PYD/YPG sorunu ve S-400/F-35 krizi gibi konular incelenecektir. Bu minvalde, araştırmada, Türk-Amerikan ilişkilerinde soruna neden olan 5 önemli neden şöyle sıralanmıştır: ABD’nin küresel siyasi dizaynları ile Türkiye’nin ulusal ve bölgesel hedeflerinin örtüşmemesi, her iki ülkedeki demokratik mekanizmalarının yarattığı sorunlar, iletişim sorunları ve yanlış anlamalar, siyasi kültür farklılıkları ve ikili ilişkilerde araya başka unsurların girmesi.

Anahtar Kelimeler

Türk-Amerikan İlişkileri Krizler ABD-Türkiye İlişkileri 1 Mart Tezkeresi S-400 Krizi

Kaynakça

  • Amerika’nın Sesi (2014. 21 Ekim). ABD: 'PYD ile PKK aynı değil'. https://www.amerikaninsesi.com/a/abd-pyd-pkk-dan-ayri/2490599.html.
  • Anadolu Ajansı (2017, 22 Haziran). US to take back arms from PKK/PYD after Daesh defeat. https://www.aa.com.tr/en/americas/us-to-take-back-arms-from-pkk-pyd-after-daesh-defeat/847017.
  • Anadolu Ajansı (2018, 10 Şubat). PYD/YPG ile PKK/KCK bağı birçok ülkenin teşkilatlarınca kabul edildi. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/pyd-ypg-ile-pkk-kck-bagi-bircok-u%CC%88lkenin-teskilatlarinca-kabul-edildi/1059380.
  • Arık, U. (2016). Johnson mektubu ve Kıbrıs krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 99-108).
  • BBC Türkçe (2018). Pastör Andrew Brunson kimdir: Türkiye-ABD ilişkilerinde kriz yaratan davada hüküm ve tahliye. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-43782841.
  • BBC Türkçe (2019/a, 10 Ekim). Barış Pınarı Harekâtı - Trump: Kürtler bize 2. Dünya Savaşı'nda, Normandiya Çıkarması'nda yardım etmedi. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49997804.
  • BBC Türkçe (2019/b, 9 Ekim). Barış Pınarı Harekâtı - Trump neden üç günde birbiriyle çelişkili dört Suriye açıklaması yaptı?. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49984539.
  • BBC Türkçe (2019, 19 Temmuz). S-400 ve F-35 krizi - Üst düzey ABD'li yetkililer: Türkiye'nin S-400 satın almasıyla NATO büyük bir krizle karşı karşıya. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49040938.
  • BBC Türkçe (2019, 25 Ekim). YPG: Yerel bir örgütten, NATO ülkelerinin desteklediği bir güce nasıl dönüştü. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50180068.
  • Bianet (2004, 21 Haziran). NATO Antlaşma metni. https://m.bianet.org/bianet/siyaset/37017-nato-antlasma-metni. Bush, G. W. (2011). Decision points. Virgin Books.
  • Ceylan, A. & Uslu, İ. (2012, 15 Haziran). 1 Mart tezkeresinin Türk dış politikasına etkisi. Uluslararası Politika Akademisi. http://politikaakademisi.org/2012/06/15/1-mart-tezkeresinin-turk-dis-politikasina-etkisi/.
  • Chouvy, P. (2010). Opium: Uncovering the politics of the poppy. Harvard University Press.
  • Çakmak, H. (2016). Haşhaş krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 135-144).
  • Çelebi, Ö. (2016). 1 Mart tezkeresi krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 273-284).
  • DEA Museum. A tradition of excellence: A history of the DEA. https://www.deamuseum.org/deahistorybook/beginnings.html.
  • Egeli, S. (2019). Making sense of Turkey’s air and missile defense merry-go-round. All Azimuth. Cilt 8, Sayı: 1, ss. 69-92. Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı. Tarihçe. http://www.narkotik.pol.tr/tarihce.
  • Erhan, Ç. (1996). Beyaz savaş: Türk-Amerikan ilişkilerinde afyon sorunu. Bilgi Yayınevi.
  • Euronews (2018, 12 Ekim). Adım adım Brunson krizi: Nereden çıktı, nasıl çözüldü?. https://tr.euronews.com/2018/10/12/adim-adim-brunson-krizi-abd-turkiye-iliskilerinde-yaptirimlar-noktasina-nasil-gelindi-.
  • Feridunoğlu, İ. C. (2017). Hürriyet gazetesi’nce 1964 Johnson mektubu süreci’nde kullanılan dilin milliyetçi söylem bağlamında söylem analizi yöntemiyle incelenmesi. KSBD. Sonbahar 2017, Yıl: 9, Cilt 9, Sayı: 2, 371-393.
  • Habertürk (2013, 12 Şubat). 1 Mart Tezkeresi’nin tutanakları açıklanacak mı?. https://www.haberturk.com/polemik/haber/819489-1-mart-tezkeresinin-tutanaklari-aciklanacak-mi.
  • Hale, W. (2003). Türk dış politikası 1774-2000. Mozaik Kitap.
  • Hıdır, Ö. (2018, 27 Temmuz). Rahip Brunson olayı ve ABD siyasetinde Evanjelik etki. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/rahip-brunson-olayi-ve-abd-siyasetinde-evanjelik-etki/1215528.
  • Howard, M. & Goldenberg, S. (2003, 8 Temmuz). US arrest of soldiers infuriates Turkey. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2003/jul/08/turkey.michaelhoward.
  • Hürriyet (2003/a, 24 Ekim). Çuval davası. http://web.archive.org/web/20150228234004/http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=179041.
  • Hürriyet (2003/b, 27 Mart). Telefonu neden fırlattı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/telefonu-neden-firlatti-38552432.
  • Hürriyet (2015, 15 Kasım). Türkiye Çin füzesinden vazgeçti, milli füze projesi başlatılacak. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/turkiye-cin-fuzesinden-vazgecti-milli-fuze-projesi-baslatilacak-40014297.
  • Hürriyet (2017, 9 Ekim). 'Hâlâ 1 Mart tezkeresinin bedelini ödüyoruz'. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/hala-1-mart-tezkeresinin-bedelini-oduyoruz-40604056. “Johnson Mektubu Nedir? | 1964 | 32. Gün Gün Arşivi”. https://www.youtube.com/watch?v=YsqcWUkWB8Q.
  • Kanyılmaz, E. (2019). U-2 casus uçağı krizi. Bütün Dünya. Mayıs 2019. 133-139.
  • Karabulut, B. (2016). U-2 casus uçağı krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 85-94).
  • Kepekçi, U. (2006, 24 Şubat). Kurtlar Vadisi Irak'a Pentagon yorumu. Yeni Mesaj. http://www.yenimesaj.com.tr/kurtlar-vadisi-iraka-pentagon-yorumu-H1134048.htm.
  • Milliyet (2003, 21 Mart). Erdoğan bastırdı! Tezkere kabul edildi. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/erdogan-bastirdi-tezkere-kabul-edildi-5186260.
  • Oran, B. (2009). TDP’nin kuramsal çerçevesi. B. Oran (der.) Türk dış politikası Kurtuluş Savaşı‘ndan bugüne olgular, belgeler, yorumlar cilt I: 1919–1980 içinde (ss. 20–53).
  • Örmeci, O. (2020). Turkish-American relations in the post-cold war era. H. Işıksal & O. Örmeci (Ed.), Historical examinations and current issues in Turkish-American relations içinde (ss. 61-115).
  • Özyurt, A. (2008, 25 Ekim). ‘Türk ordusuyla çatışabilirdik’. Milliyet. http://web.archive.org/web/20150228232219/http://www.milliyet.com.tr/Dunya/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=1007966.
  • Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs, Lausanne Peace Treaty Part III Economic Clauses. http://www.mfa.gov.tr/lausanne-peace-treaty-part-iii-economic-clauses.en.mfa.
  • Robison, J. (2002, 2 Temmuz). Decades of drug use: Data from the '60s and '70s. Gallup, https://news.gallup.com/poll/6331/decades-drug-use-data-from-60s-70s.aspx.
  • Sabah (2010, 27 Kasım). Çuval olayındaki 7 yıllık büyük sır. https://www.sabah.com.tr/galeri/dunya/cuval_olayindaki_7_yillik_buyuk_sir.
  • Spain, J. W. (1975). The United States, Turkey and the poppy. Middle East Journal, Cilt 29, No: 3 (1975 Yaz), 295-309.
  • T24 (2011, 4 Nisan). 'Çuval olayı'nın perde arkası WikiLeaks'te. https://t24.com.tr/haber/cuval-olayinin-perde-arkasi-wikileakste,136878.
  • The New York Times (1932, 29 Aralık). Praise Turkish curb on opium. https://www.nytimes.com/1932/12/29/archives/praise-turkish-curb-on-opium.html.
  • Tucker, M. & Faddis, C. (2009). Operation hotel California: The clandestine war inside Iraq. The Lyons Press.
  • Tuşalp, E. (2019, 11 Ağustos). İkisi de üçü de dördü de... Cumhuriyet. http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/1529172/ikisi-de-ucu-de-dordu-de.html.
  • U.S. Embassy & Consulates in Turkey, Former Ambassadors. https://tr.usembassy.gov/embassy-consulates/ankara/former-ambassadors/.
  • Uslu, N. (2000). Türk-Amerikan ilişkileri. 21. Yüzyıl Yayınları.
  • Vatan (2011, 25 Mart). Erdoğan 1 Mart'ta devlete yenildi!. http://www.gazetevatan.com/erdogan-1-mart-ta-devlete-yenildi--367239-gundem/.

8 Major Crises in Turkish-American Relations

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 63 - 84, 26.12.2020

Ozan Örmeci

Öz

Once being shown as an exemplary model of a strategic partnership, Turkish-American relations had to face with many crises until now. These crises were caused by different reasons and had negative effects over both countries. This study aims to analyze 8 major crises in Turkish-American relations by focusing on the reasons of these crises. Accordingly, U-2 crisis, the “Johnson Letter” crisis, opium crisis, 1 March 2003 memorandum, the hood incident, Pastor Brunson crisis, PYD/YPG crisis, and S-400/F-35 crisis will be analyzed. The paper will argue that there are 5 main issues that create problems in bilateral relations: the lack of coherence between Washington’s global policies and Turkey’s regional and national policies, problems caused by democratic systems in each countries, communication problems and misunderstandings, differences in political culture, and other political entities or elements that sometimes overshadow bilateral relations.

Anahtar Kelimeler

Turkish-American Relations Crises U.S.-Turkey Relations 1 March Memorandum S-400 Crisis

Kaynakça

  • Amerika’nın Sesi (2014. 21 Ekim). ABD: 'PYD ile PKK aynı değil'. https://www.amerikaninsesi.com/a/abd-pyd-pkk-dan-ayri/2490599.html.
  • Anadolu Ajansı (2017, 22 Haziran). US to take back arms from PKK/PYD after Daesh defeat. https://www.aa.com.tr/en/americas/us-to-take-back-arms-from-pkk-pyd-after-daesh-defeat/847017.
  • Anadolu Ajansı (2018, 10 Şubat). PYD/YPG ile PKK/KCK bağı birçok ülkenin teşkilatlarınca kabul edildi. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/pyd-ypg-ile-pkk-kck-bagi-bircok-u%CC%88lkenin-teskilatlarinca-kabul-edildi/1059380.
  • Arık, U. (2016). Johnson mektubu ve Kıbrıs krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 99-108).
  • BBC Türkçe (2018). Pastör Andrew Brunson kimdir: Türkiye-ABD ilişkilerinde kriz yaratan davada hüküm ve tahliye. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-43782841.
  • BBC Türkçe (2019/a, 10 Ekim). Barış Pınarı Harekâtı - Trump: Kürtler bize 2. Dünya Savaşı'nda, Normandiya Çıkarması'nda yardım etmedi. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49997804.
  • BBC Türkçe (2019/b, 9 Ekim). Barış Pınarı Harekâtı - Trump neden üç günde birbiriyle çelişkili dört Suriye açıklaması yaptı?. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49984539.
  • BBC Türkçe (2019, 19 Temmuz). S-400 ve F-35 krizi - Üst düzey ABD'li yetkililer: Türkiye'nin S-400 satın almasıyla NATO büyük bir krizle karşı karşıya. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49040938.
  • BBC Türkçe (2019, 25 Ekim). YPG: Yerel bir örgütten, NATO ülkelerinin desteklediği bir güce nasıl dönüştü. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50180068.
  • Bianet (2004, 21 Haziran). NATO Antlaşma metni. https://m.bianet.org/bianet/siyaset/37017-nato-antlasma-metni. Bush, G. W. (2011). Decision points. Virgin Books.
  • Ceylan, A. & Uslu, İ. (2012, 15 Haziran). 1 Mart tezkeresinin Türk dış politikasına etkisi. Uluslararası Politika Akademisi. http://politikaakademisi.org/2012/06/15/1-mart-tezkeresinin-turk-dis-politikasina-etkisi/.
  • Chouvy, P. (2010). Opium: Uncovering the politics of the poppy. Harvard University Press.
  • Çakmak, H. (2016). Haşhaş krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 135-144).
  • Çelebi, Ö. (2016). 1 Mart tezkeresi krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 273-284).
  • DEA Museum. A tradition of excellence: A history of the DEA. https://www.deamuseum.org/deahistorybook/beginnings.html.
  • Egeli, S. (2019). Making sense of Turkey’s air and missile defense merry-go-round. All Azimuth. Cilt 8, Sayı: 1, ss. 69-92. Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı. Tarihçe. http://www.narkotik.pol.tr/tarihce.
  • Erhan, Ç. (1996). Beyaz savaş: Türk-Amerikan ilişkilerinde afyon sorunu. Bilgi Yayınevi.
  • Euronews (2018, 12 Ekim). Adım adım Brunson krizi: Nereden çıktı, nasıl çözüldü?. https://tr.euronews.com/2018/10/12/adim-adim-brunson-krizi-abd-turkiye-iliskilerinde-yaptirimlar-noktasina-nasil-gelindi-.
  • Feridunoğlu, İ. C. (2017). Hürriyet gazetesi’nce 1964 Johnson mektubu süreci’nde kullanılan dilin milliyetçi söylem bağlamında söylem analizi yöntemiyle incelenmesi. KSBD. Sonbahar 2017, Yıl: 9, Cilt 9, Sayı: 2, 371-393.
  • Habertürk (2013, 12 Şubat). 1 Mart Tezkeresi’nin tutanakları açıklanacak mı?. https://www.haberturk.com/polemik/haber/819489-1-mart-tezkeresinin-tutanaklari-aciklanacak-mi.
  • Hale, W. (2003). Türk dış politikası 1774-2000. Mozaik Kitap.
  • Hıdır, Ö. (2018, 27 Temmuz). Rahip Brunson olayı ve ABD siyasetinde Evanjelik etki. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/rahip-brunson-olayi-ve-abd-siyasetinde-evanjelik-etki/1215528.
  • Howard, M. & Goldenberg, S. (2003, 8 Temmuz). US arrest of soldiers infuriates Turkey. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2003/jul/08/turkey.michaelhoward.
  • Hürriyet (2003/a, 24 Ekim). Çuval davası. http://web.archive.org/web/20150228234004/http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=179041.
  • Hürriyet (2003/b, 27 Mart). Telefonu neden fırlattı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/telefonu-neden-firlatti-38552432.
  • Hürriyet (2015, 15 Kasım). Türkiye Çin füzesinden vazgeçti, milli füze projesi başlatılacak. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/turkiye-cin-fuzesinden-vazgecti-milli-fuze-projesi-baslatilacak-40014297.
  • Hürriyet (2017, 9 Ekim). 'Hâlâ 1 Mart tezkeresinin bedelini ödüyoruz'. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/hala-1-mart-tezkeresinin-bedelini-oduyoruz-40604056. “Johnson Mektubu Nedir? | 1964 | 32. Gün Gün Arşivi”. https://www.youtube.com/watch?v=YsqcWUkWB8Q.
  • Kanyılmaz, E. (2019). U-2 casus uçağı krizi. Bütün Dünya. Mayıs 2019. 133-139.
  • Karabulut, B. (2016). U-2 casus uçağı krizi. H. Çakmak (der.) Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014 içinde (ss. 85-94).
  • Kepekçi, U. (2006, 24 Şubat). Kurtlar Vadisi Irak'a Pentagon yorumu. Yeni Mesaj. http://www.yenimesaj.com.tr/kurtlar-vadisi-iraka-pentagon-yorumu-H1134048.htm.
  • Milliyet (2003, 21 Mart). Erdoğan bastırdı! Tezkere kabul edildi. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/erdogan-bastirdi-tezkere-kabul-edildi-5186260.
  • Oran, B. (2009). TDP’nin kuramsal çerçevesi. B. Oran (der.) Türk dış politikası Kurtuluş Savaşı‘ndan bugüne olgular, belgeler, yorumlar cilt I: 1919–1980 içinde (ss. 20–53).
  • Örmeci, O. (2020). Turkish-American relations in the post-cold war era. H. Işıksal & O. Örmeci (Ed.), Historical examinations and current issues in Turkish-American relations içinde (ss. 61-115).
  • Özyurt, A. (2008, 25 Ekim). ‘Türk ordusuyla çatışabilirdik’. Milliyet. http://web.archive.org/web/20150228232219/http://www.milliyet.com.tr/Dunya/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=1007966.
  • Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs, Lausanne Peace Treaty Part III Economic Clauses. http://www.mfa.gov.tr/lausanne-peace-treaty-part-iii-economic-clauses.en.mfa.
  • Robison, J. (2002, 2 Temmuz). Decades of drug use: Data from the '60s and '70s. Gallup, https://news.gallup.com/poll/6331/decades-drug-use-data-from-60s-70s.aspx.
  • Sabah (2010, 27 Kasım). Çuval olayındaki 7 yıllık büyük sır. https://www.sabah.com.tr/galeri/dunya/cuval_olayindaki_7_yillik_buyuk_sir.
  • Spain, J. W. (1975). The United States, Turkey and the poppy. Middle East Journal, Cilt 29, No: 3 (1975 Yaz), 295-309.
  • T24 (2011, 4 Nisan). 'Çuval olayı'nın perde arkası WikiLeaks'te. https://t24.com.tr/haber/cuval-olayinin-perde-arkasi-wikileakste,136878.
  • The New York Times (1932, 29 Aralık). Praise Turkish curb on opium. https://www.nytimes.com/1932/12/29/archives/praise-turkish-curb-on-opium.html.
  • Tucker, M. & Faddis, C. (2009). Operation hotel California: The clandestine war inside Iraq. The Lyons Press.
  • Tuşalp, E. (2019, 11 Ağustos). İkisi de üçü de dördü de... Cumhuriyet. http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/1529172/ikisi-de-ucu-de-dordu-de.html.
  • U.S. Embassy & Consulates in Turkey, Former Ambassadors. https://tr.usembassy.gov/embassy-consulates/ankara/former-ambassadors/.
  • Uslu, N. (2000). Türk-Amerikan ilişkileri. 21. Yüzyıl Yayınları.
  • Vatan (2011, 25 Mart). Erdoğan 1 Mart'ta devlete yenildi!. http://www.gazetevatan.com/erdogan-1-mart-ta-devlete-yenildi--367239-gundem/.
Toplam 45 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Uluslararası İlişkiler
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Ozan Örmeci 0000-0001-8850-6089

Yayımlanma Tarihi 26 Aralık 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020Cilt: 3 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Örmeci, O. (2020). Türk-Amerikan İlişkilerinde 8 Büyük Kriz. International Journal of Economics Administrative and Social Sciences, 3(2), 63-84.
 Kapak Resmi İndir