12 Eylül’ün İnşa Ettiği Yeni İnsan Tipinin Türk Romanındaki İzdüşümü: "Yüz:1981" Romanının Pierre Bourdieu’nün Alan Kavramı Üzerinden İncelenmesi
Öz
Türkiye siyasal hayatının en sancılı dönemlerinden biri olarak kabul edilen 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi, salt politik ve iktisadi düzlemde değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel yaşamda da radikal dönüşümlere yol açmıştır. Öyle ki, politikanın hedef alındığı, toplumun gitgide depolitizasyon içerisinde yer aldığı 1980’lerin kültürel ikliminde, bireyselleşmiş, apolitik, cinselliği ve hazzı ön plana çıkaran yeni bir insan tipi gelişmiştir. Siyasetin siyasetsizleştirildiği 1980’ler döneminde, inşa edilmeye çalışılan yeni bir insan tipi kuşkusuz ki, edebi eserlerde de yansımasını bulmuştur. Bu çalışmada da Mehmet Eroğlu tarafından kaleme alınan ve 12 Eylül sonrası süreci konu edinen Yüz:1981 adlı eser, Fransız sosyolog Pierre Bourdieu’nün alan analizi perspektifiyle incelenmiş olup, inşa edilmek istenilen yeni bir insan tipinin düşünsel temelleri analiz edilmiştir. Metodolojik olarak tercih edilen alan kavramı üzerinden egemen ve bağlı toplumsal grupların mücadele uzamları, yaşam tarzları ve kültürel pratikleri roman özelinde mercek altına alınmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, tahakküm ve direnişin aynı anda gerçekleştiği alanlar üzerinden 12 Eylül’ün kültürel atmosferinde karşılığını bulan yeni bir insan tipinin Yüz:1981 adlı roman aracılığıyla yeniden inşa edilip edilmediğini çözümlemektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alver, A. (2012). 12 Eylül 1980 askeri darbesi ‘Devrimciler’ ile ‘Yüz:1981’ romanlarından hareketle 12 Eylül döneminde yaşanan devlet güdümlü baskı ve şiddet sorunsalı. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, 5-22.
- Ateş, N. (2018). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türk siyasal yaşamında kadının yeri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
- Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2018). 1960’tan günümüze Türkiye tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Balık, M. (2009). Türk romanında 12 Eylül darbesi. Turkish Studies, 4(1), 2373-2411.
- Belge, M. (2016). Edebiyat üstüne yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Derya Birincioğlu, Y. (2010). Darbenin sinemadaki izdüşümleri: Hatırlama kültüründen unutma kültürüne 12 Eylül filmleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Cihan Ertem, E. (2006). Romanlarda 12 Eylül askeri müdahalesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Çubukçu, A. (2001). 12 Eylül ve kültür. Praksis (4), 267-275.
- Eroğlu, M. (2015). Yüz:1981. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Etil H. ve Saygın Öğütle, V. (2018). 1970-73 Türkiye’sindeki devrimci şiddet momentinin politik ve sosyalbilimsel bir analizi. G. Çeğin ve İ. Şirin (der.) Türkiye’de siyasal şiddetin boyutları. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Geçikli, K. (2016). Edebiyatta yeni tarihselcilik. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 173-188.
- Güngör, N. (2018). İletişim kuramlar yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Gürbilek, N. (2019). Vitrinlerde yaşamak 1980’lerin kültürel iklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
- Jourdain, A. ve Naulin, S. (2016). Pierre Bourdieu’nün kuramı ve sosyolojik kullanımları (çev. Ö. Elitez). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kara Erdemir, G. (2018). Yeni tarihselci söylem ışığında bir disiplin olarak edebiyat. Folklor/Edebiyat Dergisi, 24(95), 299-312.
- Kaya Özçelik, P. (2011). 12 Eylül’ü anlamak. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 66(1), 73-93.
- Kayalı, K. (2018). Ordu ve siyaset 27 Mayıs-12Mart. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Koytak, E. (2012). Tahakküme khükmetmek: Bourdieu sosyolojisinde toplum ve bilim ilişkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. 3(25), 85-101.
- Moran, B. (2012). Türk romanına eleştirel bir bakış 1 Ahmet Mithat’tan A.H. Tanpınar’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Moran, B. (2018). Türk romanına eleştirel bir bakış 3 Sevgi Soysal’dan Bilge Karasu’ya. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Özer, H. (2011). 12 Eylül 1980 askeri darbesinin Türk romanına yansıması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Özsöz, C. (2011). Pratik, kültür, sermaye, habitus ve alan teorileriyle Pierre Bourdieu sosyolojisi. S. Suğur ve A.G. Baran (der.) Sosyolojide Yakın Dönem Gelişmeler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları.
- Palabıyık, A. (2011). Pierre Bourdieu sosyolojisinde ‘habitus’, ‘sermaye’ ve ‘alan’ üzerine. Liberal Düşünce Dergisi. 61-62, 121-141.
- Swartz, D. (2011). Kültür ve iktidar Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi (çev. E. Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Tekin, E. (2007). 1980 sonrası Türkiye’de feminizmin görünümü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
- Yiğittürk Ekiyor, E. (2005). 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonuçlarının romanlar aracılığı ile incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
The Projection of the New Type of the Human Constructed by 12 September on Turkish Novel: Review of “Face:1981” Novel by Pierre Bourdieu through the Concept of Space
Öz
12 September 1980 military coup is considered as one of the most painful political periods in Turkey. 12 September coup caused radical transformation in Turkey not only in the fields of politics and economics, but also in the social and cultural spheres. As a result, a new generation was raised in the 1980s with a political culture consisted of more individualism, more apolitical attitude as well as increasing focus on sexuality and pleasure. This new type of man that was raised in a period when politics is depoliticized is depicted in literary works as well. In this paper, a novel fitting into this category, Mehmet Eroğlu’s Yüz: 1981 novel will be analyzed in the light of French sociologist Pierre Bourdieu’s ideas. Accordingly, Bourdieu’s concept of social space will be used in order to analyze dominant and other social classes’ struggles and their extent, lifestyles, and cultural practices within the novel. The main aim of this study is to understand how a new man was created by the 12 September regime’s cultural atmosphere and how this was reproduced with this novel.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alver, A. (2012). 12 Eylül 1980 askeri darbesi ‘Devrimciler’ ile ‘Yüz:1981’ romanlarından hareketle 12 Eylül döneminde yaşanan devlet güdümlü baskı ve şiddet sorunsalı. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, 5-22.
- Ateş, N. (2018). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türk siyasal yaşamında kadının yeri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
- Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2018). 1960’tan günümüze Türkiye tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Balık, M. (2009). Türk romanında 12 Eylül darbesi. Turkish Studies, 4(1), 2373-2411.
- Belge, M. (2016). Edebiyat üstüne yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Derya Birincioğlu, Y. (2010). Darbenin sinemadaki izdüşümleri: Hatırlama kültüründen unutma kültürüne 12 Eylül filmleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Cihan Ertem, E. (2006). Romanlarda 12 Eylül askeri müdahalesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Çubukçu, A. (2001). 12 Eylül ve kültür. Praksis (4), 267-275.
- Eroğlu, M. (2015). Yüz:1981. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Etil H. ve Saygın Öğütle, V. (2018). 1970-73 Türkiye’sindeki devrimci şiddet momentinin politik ve sosyalbilimsel bir analizi. G. Çeğin ve İ. Şirin (der.) Türkiye’de siyasal şiddetin boyutları. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Geçikli, K. (2016). Edebiyatta yeni tarihselcilik. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 173-188.
- Güngör, N. (2018). İletişim kuramlar yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Gürbilek, N. (2019). Vitrinlerde yaşamak 1980’lerin kültürel iklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
- Jourdain, A. ve Naulin, S. (2016). Pierre Bourdieu’nün kuramı ve sosyolojik kullanımları (çev. Ö. Elitez). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kara Erdemir, G. (2018). Yeni tarihselci söylem ışığında bir disiplin olarak edebiyat. Folklor/Edebiyat Dergisi, 24(95), 299-312.
- Kaya Özçelik, P. (2011). 12 Eylül’ü anlamak. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 66(1), 73-93.
- Kayalı, K. (2018). Ordu ve siyaset 27 Mayıs-12Mart. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Koytak, E. (2012). Tahakküme khükmetmek: Bourdieu sosyolojisinde toplum ve bilim ilişkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. 3(25), 85-101.
- Moran, B. (2012). Türk romanına eleştirel bir bakış 1 Ahmet Mithat’tan A.H. Tanpınar’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Moran, B. (2018). Türk romanına eleştirel bir bakış 3 Sevgi Soysal’dan Bilge Karasu’ya. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Özer, H. (2011). 12 Eylül 1980 askeri darbesinin Türk romanına yansıması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Özsöz, C. (2011). Pratik, kültür, sermaye, habitus ve alan teorileriyle Pierre Bourdieu sosyolojisi. S. Suğur ve A.G. Baran (der.) Sosyolojide Yakın Dönem Gelişmeler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları.
- Palabıyık, A. (2011). Pierre Bourdieu sosyolojisinde ‘habitus’, ‘sermaye’ ve ‘alan’ üzerine. Liberal Düşünce Dergisi. 61-62, 121-141.
- Swartz, D. (2011). Kültür ve iktidar Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi (çev. E. Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Tekin, E. (2007). 1980 sonrası Türkiye’de feminizmin görünümü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
- Yiğittürk Ekiyor, E. (2005). 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonuçlarının romanlar aracılığı ile incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020Cilt: 3 Sayı: 2 |
